Mặc dù nhiều HTX chè nằm trong các vùng trọng điểm chè của Việt Nam, nhưng xuất khẩu vẫn còn khá hạn chế. Sản phẩm chè chủ yếu chỉ ở dạng thô, thiếu tính đặc sắc, khiến việc cạnh tranh trên thị trường quốc tế gặp khó khăn. Vậy làm sao để các HTX chè có thể khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế?
Theo số liệu từ Hiệp hội Chè Việt Nam, khoảng 90% sản lượng chè của Việt Nam được xuất khẩu dưới dạng thô và tiêu thụ dưới thương hiệu của nhà nhập khẩu. Dù giá chè xuất khẩu của Việt Nam năm 2023 đã tăng 7% so với năm 2022, nhưng mức giá này vẫn chỉ đạt khoảng 70% so với giá trung bình trên thế giới (2.600 USD/tấn).
Sản phẩm còn hạn chế về sự đa dạng
Bà Hoàng Thị Tân, Giám đốc HTX Tâm Trà Thái (Thái Nguyên), chia sẻ rằng phần lớn sản phẩm chè chế biến của HTX đang được tiêu thụ trong nước. Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ chè của giới trẻ đang gia tăng, cùng với sự đòi hỏi về tính tiện lợi, đẹp mắt và nhanh chóng của sản phẩm. Tuy nhiên, các sản phẩm chè của Việt Nam vẫn còn đơn điệu và chưa có sự đổi mới đáng kể trong khâu chế biến để đáp ứng được những xu hướng tiêu dùng này.
Hiện tại, các sản phẩm chè Việt Nam chủ yếu là chè đen (51%), chè xanh (48%), bao gồm cả chè ướp hương và chè ô long, trong khi các loại khác như chè túi lọc chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Các sản phẩm này thường hướng đến người trung niên và lớn tuổi hơn là giới trẻ.
Học hỏi từ thị trường quốc tế
Ông David Lyons, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Trà Úc, cho biết trước đây người Úc thường uống trà pha với đường và sữa, nhưng hiện nay đã chuyển dần sang trà xanh, trà trắng và trà ô long. Ở Úc, ngoài trà thương hiệu và trà đặc sản, thị trường còn có các sản phẩm như trà đóng chai ít chất hóa học và trà sữa trân châu, thu hút sự quan tâm lớn từ giới trẻ.
Theo ông Lyons, trà đóng chai đang được xem là một lựa chọn phổ biến cho giới trẻ vì họ ngày càng ưa chuộng các loại đồ uống tốt cho sức khỏe và giảm thiểu tiêu thụ đồ uống có cồn.
Trong khi đó, ở Việt Nam, phần lớn các sản phẩm vẫn là trà lá rời hoặc trà đặc sản được chế biến thành bánh lớn. Do đó, việc phát triển sản phẩm đa dạng hơn và đáp ứng nhu cầu thị trường là điều cấp bách.
Phát triển từ thế mạnh sẵn có
GS. TS Đào Thanh Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam, cho biết do hạn chế trong khâu chế biến sâu, giá chè Việt Nam xuất khẩu chủ yếu chỉ đạt 1,6-1,7 USD/kg, thấp hơn nhiều so với tiềm năng. Việt Nam có 130.000 ha chè, phân bố tại 34 tỉnh thành, nhưng nhiều khu vực vẫn chưa tận dụng được hết tiềm năng.
Chè ô long hữu cơ của Việt Nam, đặc biệt là từ các vùng núi cao, có màu sắc và hương thơm đặc biệt. Dù sản phẩm này được đánh giá cao, nhưng tính nhận diện thương hiệu trên thị trường quốc tế vẫn thấp hơn so với chè từ Trung Quốc và một số quốc gia khác.
Theo ông Đặng Ngọc Phố, Giám đốc HTX Sơn Trà (Tuyên Quang), trà Shan tuyết, một loại chè đặc sản trồng ở vùng núi cao Việt Nam, có tiềm năng rất lớn nếu được xuất khẩu hiệu quả. Tuy nhiên, cây chè Shan tuyết ở một số nơi đang bị khai thác quá mức, gây ra tình trạng hư hỏng và chết cây. Vì vậy, việc bảo tồn và phát triển chè cổ thụ là điều cần thiết để tạo lợi thế cạnh tranh cho ngành chè Việt Nam trên thị trường quốc tế.
