Trà Đạo – Truyền Thống Văn Hóa Đẹp, Lâu Đời Trên Thế Giới

Trà đạo là gì?

Trà đạo là quá trình thưởng trà, đàm đạo về triết lý cuộc sống. Trà đạo còn được xem như một môn nghệ thuật khi nó mang đến những bài học nhân văn sâu sắc cho con người.

Không chỉ xuất hiện từ sớm trong lịch sử của các nước như Nhật Bản, Trung Quốc, … Trà Đạo, trong văn hoá – lịch sử của người Việt cũng được phát hiện khá sớm. Từ rất lâu đời, ông bà ta đã bắt đầu thói quen hàn thuyên với nhau những câu chuyện mộc mạc, chân thành và gần gũi bên cạnh việc thưởng thức những tách trà nóng thơm ngon.

Lịch sử, nguồn gốc của trà đạo

Nguồn gốc của trà đạo

Vào khoảng cuối thế kỷ 12, văn hóa trà đạo nổi lên như một hiện tượng tại Nhật Bản. Theo tiếng Nhật, trà đạo được gọi là sadō (茶道), do một sư thầy uyên bác người Nhật Bản tên là Eisai (sinh năm 1141 – mất năm 1251), đến Trung Hoa học đạo. Trở lại Nhật Bản, ông đã mang theo hạt giống của loại trà này, và chăm sóc trong sân chùa.

Từ đây nét văn hóa trà được nhân rộng ở Nhật Bản. Người Nhật không chỉ mang đến một thức uống ngon, mà khi thưởng trà họ còn kết hợp với tinh thần thiền của đạo Phật, biến trà không chỉ là nước uống, mà còn thành nghệ thuật – nghệ thuật trà đạo (chado 茶道). Từ đó, trà đạo trở thành một nét văn hoá độc đáo không thể thiếu đối với người dân Nhật Bản.

Lịch sử của trà đạo

Giai đoạn 1: Thời kỳ Jyoo

Vào thế kỷ 8 -14, thời gian này trà đạo chỉ được diễn ra trong giai cấp quý tộc. Đây như một hoạt động xa xỉ của tầng lớp này, điển hình các hình thức sở hữu dụng cụ uống trà có nguồn gốc từ Trung Quốc như một trào lưu ở đây.

Nhưng trong giai đoạn này phải kể đến thành công của Jyoo với quan niệm bày tỏ rằng thưởng trà không phụ thuộc vào vật chất mà lấy con người và thiên nhiên làm trọng.

Giai đoạn 2: Bước ngoặt lớn

Đây được coi là thời kỳ bước ngoặt trong văn hóa trà đạo, bắt đầu khoảng thế kỷ 16, trà đạo phổ biến trong giới võ sĩ. Senno Rikyu đã truyền đạo cho Shogun – người đứng đầu trong giới võ sĩ của thời Azuki. Việc làm này của Rikyu không những tác động mạnh mẽ đến tầng lớp võ sĩ mà còn gây ảnh hưởng đến giới chính trị thời bấy giờ.

Bên cạnh đó, một người khác là Yabunnouchi Jyochi còn đưa ra quan điểm thực hành trà đạo dựa trên yếu tố chính nơi bản thân, lối sống, và tâm trong trẻo của mỗi người để tiếp thêm sức mạnh cho sự truyền bá trà đạo.

Giai đoạn 3: Trà đạo trong thời hội nhập

Ở giai đoạn này, trà đạo đã được phổ biến hơn khá nhiều, các phòng trà dần dần xuất hiện, các bàn gỗ sử dụng cho khách thưởng trà, đàm đạo thay bằng phong cách cũ của Nhật Bản. Lúc này người thưởng trà không cần gò bó theo kiểu ngồi truyền thống của Nhật hay cách uống trà cũ, quần áo cũng dần thay đổi đa dạng theo phong cách phương Tây.

Những quốc gia có tầm ảnh hưởng đến trà đạo

Nói đến quốc gia có ảnh hưởng lớn đến trà đạo phải kể đến văn hóa trà đạo Trung Hoa. Sau đó là văn hóa trà đạo Nhật Bản. Đây có lẽ là hai quốc gia có ảnh hưởng lớn với loại hình nghệ thuật này đối với Châu Á và thế giới.

Những nghi thức trong trà đạo

Trà đạo là một loại hình nghệ thuật mà trong đó đòi hỏi nhiều yếu tố từ con người cho đến sản phẩm trà và cả những tác động xung quanh. Do đó, để xây dựng một nền văn hóa trà đạo được cả thế giới công nhận, người Nhật không ngừng nghỉ học hỏi, phát triển trà đạo thành một nghệ thuật của chính dân tộc mình. 

Trà đạo không chỉ là thưởng trà đơn thuần mà mong muốn của người Nhật khi giới thiệu nét văn hóa này ra thế giới còn là quá trình thưởng trà con người có thể hòa mình vào thiên nhiên, gội rửa tâm hồn, tu tâm dưỡng tính theo lời truyền dạy của Phật giáo.

Trong đó các nghi thức cơ bản của trà đạo phải kể đến “Hòa – Kính – Thanh – Tịch”

• • “Hòa” ở đây ý chỉ sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên, giữa trà nhân với dụng cụ pha trà.
  • “Kính” trong kính trọng – thể hiện sự kính trọng với người xung quanh, tri ân đến mẹ thiên nhiên với sự vật diễn ra xung quanh.
  • “Thanh” mang nét nghĩa của sự thanh tịnh, tâm hồn con người phải thanh thản, thoải mái.
  • “Tịch” chỉ không gian thanh tịch, khi thưởng trà cần  một không gian yên tĩnh, tạo cảm giác yên tĩnh, vắng vẻ.

Kết hợp với những nghi thức trên, cùng cách pha trà chuẩn mực của trà nhân, tạo nên chén trà thanh tao để con người đàm đạo chuyện nhân sinh.

Bước 1: Nguồn nước pha trà

• Phải dùng nước tinh khiết để pha trà và nước cần giữ ở nhiệt độ từ 80-90 độ C, và phải giữ ấm trong bình thủy hoặc nấu trong một ấm kim khí không nắp trong lửa than yếu. 
• Chú ý nước sôi ở nhiệt độ 100 độ C không dùng để pha trà vì như vậy trà không giữ được hương vị nguyên bản của nó, phá hủy các chất có trong trà.

Bước 2: Làm ấm dụng cụ pha trà

• Tráng dụng cụ đựng trà bằng nước sôi (cách này giúp đảm bảo vệ sinh cho ấm trà, giúp trà thấm vị)

Bước 3: Bỏ trà

• Trà sẽ được bỏ vào ấm bằng thanh tre (Chashaku), và phải lấy trà theo chiều vòng tròn bên vách hủ chứ không được lấy trực tiếp ở giữa hủ trà.

Bước 4: Pha trà

• Tùy vào loại trà sử dụng mà ước lượng lượng nước. Do đó, đòi hỏi trà nhân phải am hiểu từng loại trà. Nếu làm sai, không chỉ làm mất đi vị trà, mà đánh mất cái hồn của trà đạo.

Bước 5: Hòa tan

• Dùng thanh tre chasen khuấy nước và bọt trà theo một chiều, hướng từ ngoài vào trong, lực tay phải đều.

Bước 6: Thưởng trà 

• Trước khi dùng trà, người Nhật hay ăn một viên kẹo hoặc bánh, tiếp đó để bát trà trên tay xoay 3 vòng từ trái sang phải, uống một lượng trà vừa đủ sau đó dùng tay lau miệng chén vừa chạm môi vào để truyền cho người sau.

Tóm lại, do sự cầu kì, kỹ lưỡng trong từng giai đoạn mà trà đạo trở thành nét văn hóa độc đáo mà người Nhật có thể tự hào khi giới thiệu với bạn bè thế giới.

Dụng cụ trà đạo gồm những gì?

Trong trà đạo có những đạo cụ chính như trà thất, cách trang trí không gian trà đạo, trà viên và cuối cùng là dụng cụ pha trà đạo.

Trà Thất (nhà không)

Là nơi dành riêng để uống trà. Là gian phòng có diện tích khoảng 3x3m. Bên trong trải tấm tatami  hoặc chiếu tre đảm bảo sự trang nhã. Có thể miêu tả trà thất tựa bức tranh được tô vẽ bởi bàn tay của người họa sĩ tài hoa để đem đến không gian thưởng trà tuyệt vời nhất. 

Trang trí không gian trà đạo

Ngoài yêu cầu về trà thất, tạo không gian thoáng đãng, tĩnh lặng, bên trong nơi thưởng trà còn có “tranh, thơ, câu liễn”, “hoa” và “lư trầm”.

Thưởng trà, đàm đạo về cách đối nhân xử thế, về nhân sinh con người, thì những bức tranh về thiên nhiên, hay những vần thơ, những câu liễn treo tinh tế nơi Trà thất. Vừa tạo cảm giác trang nhã, vừa khơi nguồn cảm hứng người thưởng trà.

Gắn kết giữa người và thiên nhiên, giúp tâm hồn trở nên lãng mạn chẳng thể thiếu “hoa” – nơi trà thất. Khi con người và thiên nhiên hòa hợp, “lư trầm” tỏa hương dịu nhẹ bày nơi góc phòng như tăng thêm sự thanh thản, bình yên.

Mọi đạo cụ được bày trí trong phòng phải gọn gàng, đầy đủ nhưng không mang cảm giác bí bách, vẫn tạo sự cân bằng âm dương. Chính những chi tiết đó, đã tô thêm vẻ đẹp của văn hóa trà đạo Nhật Bản.

Trà viên

Đây là không gian sân vườn được nhìn ra từ trà thất. Khu vườn hòa quyện giữa không khí trong lành, cây cối mát mẻ được sự chăm chút tinh tế, cẩn thận của bàn tay con người. Ở đây cũng có thể thưởng trà nhưng ít phổ biến như trà thất.

Dụng cụ pha trà đạo

Trà: Do có nhiều hệ phái thưởng trà khác nhau, nên tùy vào hệ phái, loại trà được sử dụng sẽ không giống nhau.

• Matcha (loại trà bột): Lá trà non khi được thu hoặc sẽ được rửa sạch bụi bẩn, đem sấy hoặc phơi khô rồi nghiền thành bột. Loại trà này thường được dùng pha với nước sôi, để bột trà được hòa tan sau đó có thể thêm sữa hoặc mật ong.
• Trà nguyên lá: Lá trà sau khi phơi khô, được hãm trong nước ấm cho ra tinh chất của trà, nước trà màu vàng tươi, vị trà thơm, vẫn giữ được độ trong tinh khiết. Lá trà mang bỏ đi, chỉ giữ lại nước tinh chất.

Phụ liệu: Được hiểu là nguyên liệu được thêm vào với mục đích làm cho tách chè trở nên thơm ngon hơn và đặc biệt rất tốt cho sức khoẻ. Những phụ kiện đó bao gồm một số thảo dược, các loại củ quả phơi khô, …

Nước pha trà: Cần phải dùng nước tinh khiết để pha trà hoặc nước suối, nước giếng không bị ô nhiễm.

Ấm nước: Để làm nóng nước người ta thường sử dụng ấm đồng nhằm lượng nhiệt có trong ấm..

Lò nấu nước: Trước kia, lò than dùng để đun nước nấu trà và bây giờ người dân Nhật bản đã thay than bằng một bếp điện để bên trong lò đồng để đun nước nấu trà.

Hũ đựng nước: Khi pha trà chúng ta nên trang bị 1 hủ dùng để đựng nước lạnh

Chén trà: Chén trà phải đủ số lượng người thưởng trà, chén trà có họa tiết cẩn thận, tỉ mỉ, gam màu tao nhã thường gắn với bốn mùa.

Kensui: Giống như chén để đựng trà nhưng to hơn một tí được dùng với công dụng như chậu đựng nước rửa khi pha trà.

Khăn fukusa: Khăn lau hũ, lọ trà và muỗng trà khi pha trà.

Khăn chakin: Là chiếc khăn được làm từ vải mùng trắng với công dụng lau chén trà.

Khăn kobukusa: Khăn dùng để kê chén trà. 

Muỗng múc trà: Muỗng được làm bằng tre, dài.

Gáo múc nước: Là sản phẩm được làm bằng tre dùng để múc nước ra chén chè.

Cây đánh trà: Dùng để đánh tan trà với nước sôi. 

Bình trà: Có công dụng pha trà lá

Tách trà nhỏ: Chuyên để đựng nước trà lá thưởng thức.

Những quy tắc trong trà đạo

Thưởng thức trà trong trà đạo Nhật Bản không chỉ đơn giản là uống nước để giải khát mà đó còn thể hiện văn hoá của họ. Chính vì vậy, đã có những nguyên tắc riêng đối với trà đạo.

Quy tắc Osakini: Quy tắc này quy định, người dùng trà phải ăn bánh truyền thống, tiếp đó mới dùng trà. Quá trình ăn bánh sẽ xoay vòng theo thứ tự, nếu đến lượt bạn hãy nói “Osakini” rồi ăn bánh. Đây như một sự tôn trọng với những người ngồi chung.

Quy tắc tránh mặt chính của chén trà: Ngay khi dùng bánh ngọt, nên bẻ bánh ra thành từng miếng nhỏ và ăn hết khi chén trà đến lượt mình. Miệng chén trà phải quay về phía khách, không nên dùng từ chính diện. 

Khi dùng trà không nên hấp tấp, vội vàng mà hãy thư thái thưởng thức.

Kết luận

Qua nhiều thế kỷ, trà đạo – nét truyền thống văn hóa đẹp, lâu đời trên thế giới đã và đang tồn tại và phát triển, đưa nền văn hóa đặc sắc này đến nhiều quốc gia thế giới. Do đó, để đối mặt với cuộc sống hiện đại nhiều áp lực, chúng tôi nghĩ bạn có thể tìm đến trà đạo và cảm nhận vẻ đẹp của nó.

Vitas cảm ơn bạn vì đã theo dõi bài viết này!